Opowieść rysunkowa "My Pierwsza Brygada" W. Kowańko z lat 20. XX w.

[LEGIONY, historia obrazkowa]. "Film rysunkowy" Włodzimierza Kowańko pt. "My Pierwsza Brygada. Dzieje chwały synów Ojczyzny zapisane krwawemi zgłoskami na stronicach historji Polski" wykonany odręcznie na papierowej wstędze dług. 18,5 m i szer. 4,7 cm
Całość - rysunki i tekst - wykonana tuszem. Pierwsze kadry zaw. tytuł "filmu", informację: "Pomysł i wykonanie W. Kowańko" oraz prezentację głównych postaci: Józefa Piłsudskiego, Malewskiego ("zwolennika Austrji") i jego córkę Danutę, studenta Jerzego Koterskiego, członka sztabu wojsk austriackich Edwarda fon (!) Fersdorta. Akcja opowieści rozpoczyna się w czasie gdy "krew się lała na ziemi polskiej, miasta i wioski zamieniły się w cmentarzyska pokryte gruzami". Na tle wydarzeń I wojny toczy się wątek romansowy: fon Fersdort zakochuje się, prosi ojca o rękę Danusi Malewskiej i zostaje przez niego przyjęty. Jednak serce młodej dziewczyny skłania się bardziej ku Koterskiemu, który odważnie wybawił ją, napadniętą przez opryszka, z poważnej opresji. Wielka historia stanęła na przeszkodzie szczęściu młodych: student wstąpił do Legionów i 6 VIII 1914 wyruszył ze swoim oddziałem w kierunku granicy Królestwa. Osamotniona Danusia stanowczo odrzuca popieraną gorąco przez ojca (głównie ze względów materialnych) kandydaturę fon Fersdorta. Opuszcza rodzinny dom, wstępuje do Czerwonego Krzyża jako siostra. Wkrótce wyrusza na front... Autor prowadzi swoich bohaterów, nie szczędząc im dramatycznych przeżyć, przez pola bitew Legionów Polskich, szpital w Karpatach, Szeszory na Ukrainie. Opowieść kończy się po zakończeniu I wojny, po wkroczeniu do Warszawy "Legionów okrytych chwałą, z pieśnią 'My Pierwsza Brygada'". Na końcu zapowiedź następnego "programu" pt. "Krwawym szlakiem" fikcyjnej wytwórni "Brześćfilm". Ostatni kadr zawiera adres autora filmu w Osadzie Oficerskiej w Brześciu nad Bugiem (ten sam adres umieszczono na odwrotnej stronie wstęgi, na jej początku). "Film" składa się 197 kadrów rysunkowych i nieco mniejszej liczby kadrów z tekstem. Papierowa wstęga została ciasno zwinięta i umieszczona w kartonowym pudełku z naklejką z tytułem "My Pierwsza Brygada". Pudełko mocno otarte, podklejone dwa przedarcia wstęgi, miejscami niewielkie załamania papieru.
W. Kowańko (1907-1968) - pochodzący z Brześcia nad Bugiem twórca filmów animowanych zwany "polskim Disneyem", rysownik, karykaturzysta. "Jako uczeń gimnazjum [...] skonstruował aparat, na którym wyświetlał filmy wykonane własnoręcznie na taśmie papierowej. Lata międzywojenne spędził, podróżując między Śląskiem, Krakowem i Warszawą, na poszukiwaniach producenta, który sfinansowałby jego pomysły na filmy rysunkowe oraz miejsca, gdzie mogłaby powstać pierwsza w Polsce wytwórnia filmów rysunkowych" (sfp.org.pl). Zrealizował kilka filmów rysunkowych, znanych jedynie z tytułu i pojedynczych kadrów. W latach II wojny, aresztowany przez NKWD, był więźniem archangielskiego gułagu, pracował przy budowie kolei. Teren ZSRR opuścił z armią Andresa. Przydzielony do Oddziału Kultury i Prasy II Korpusu redagował gazetkę żołnierską, projektował scenografię do przedstawień teatrzyku, realizował krótkie animowane filmy propagandowe. Po zakończeniu wojny przebywał na emigracji w Argentynie.