Johann August Türpe, Drezno, ok. połowy XIX w., STÓŁ z szesnastobocznym, uchylnym blatem wspartym na czwórnogu z rolkami, bogato inkrustowany, rzeźbiony, sygnowany nalepką „Kunst-Galanterie-Tischler / J. A. Türpe / in / DRESDEN / Marienstrasse No 24 …”, o

konstrukcja blatu – jawor;
listwy wzmacniające blat – sosna oraz jawor (szpongi);
snycerka i elementy toczone – palisander
fornir – palisander, jawor(?);
inkrustacja – szylkret, róg lub szylkret barwiony, blacha mosiężna, masa perłowa, kość, kość barwiona na zielono;
okucia – mosiądz; ok. 79 (153,5) x 119,2 x 119,3 cm;
STÓŁ z szesnastobocznym, uchylnym blatem wspartym na czwórnogu z rolkami, bogato inkrustowany, rzeźbiony, sygnowany nalepką „Kunst-Galanterie-Tischler / J. A. Türpe / in / DRESDEN / Marienstrasse No 24 …”. Trzon o przekroju kwadratowym, w dolnej, niższej partii ujęty w narożach wolutami, w górnej podkreślony spiralnymi kolumienkami. Górna powierzchnia blatu, trzon i graniaste, łukowate nogi pokryte okładzinową, kolorową inkrustacją na palisandrowym tle, o symetrycznej kompozycji złożonej ze wstęg przechodzących w wici roślinne i kwiaty, tworzących ceownice oraz różnorodne kartusze wypełnione kwiatonami, kratką i główkami kobiecymi podwieszonymi na chustach. Pośrodku blatu tondo z siedzącym Amorem z łukiem i motylem przebitym strzałą z dewizą na banderoli „Zu Spät”.

Materiał:
konstrukcja blatu – jawor
listwy wzmacniające blat – sosna oraz jawor (szpongi)
snycerka i elementy toczone – palisander
fornir – palisander, jawor(?)
inkrustacja – szylkret, róg lub szylkret barwiony, blacha mosiężna, masa perłowa, kość, kość barwiona na zielono
okucia – mosiądz;

Wymiary: ok. 79 (153,5) x 119,2 x 119,3 cm;

Autor: Johann August Türpe;

Miejsce i czas wykonania: Drezno, ok. połowy XIX w.
Stan zachowania: dobry; po konserwacji. Spękania i miejscowe odspojenia kości i szylkretu na górnej powierzchni blatu; niewielkie uzupełnienia i spękania okleiny na spodzie blatu (tzw. blintu).
Dekoracyjny salonowy stół, wykonany przez drezdeńskiego ebenistę, wyróżnia się mistrzowskim opracowaniem okładzinowej inkrustacji. Luksusowy charakter tego mebla podkreślają użyte materiały, przede wszystkim palisander, szylkret i kość.
Odmiana stołu z uchylnym blatem wspartym na trzonie zakończonym trój- lub czwórnogiem pojawiła się w Anglii (tripod table) w latach dwudziestych XVIII w. W następnych dziesięcioleciach, poprzez Francję i Holandię rozpowszechniła się w Europie kontynentalnej. W momencie powstania omawianego egzemplarza była już silnie zakorzeniona. Umieszczenie blatu w pionie oraz rolki umożliwiały przestawienie stołu pod ścianę (zajmował on wówczas w pomieszczeniu mniej miejsca), w przypadkach analogicznych do omawianego egzemplarza czyniło z niego dekoracyjne tableau. Tego rodzaju stoły pełniły także rolę ekranów kominkowych osłaniających przed blaskiem ognia, po ustawieniu ich pomiędzy kominkiem a siedzącymi.
Zastosowana na stole Johanna Augusta Türpe’a dekoracja nawiązuje do siedemnasto- i osiemnastowiecznej tradycji zdobienia tzw. markieterią bulowską, techniką okładzinową, w której motywy dekoracyjne wycinano ze złożonych ze sobą arkuszy materiałów różnorodnych pod względem koloru i faktury. Uzyskane w ten sposób elementy zestawiano ze sobą wymiennie, tworząc kontrastowe, zróżnicowane kompozycje. Technika ta odrodziła się w XIX w. wraz z formami historycznymi, nawiązującymi do minionych epok stylowych, szczególnie baroku i rokoka. Również nadane temu stołowi formy wpisują się w nurt historyzmu, dominującego w niemal w całym XIX stuleciu.
Autor stołu, ebenista drezdeński Johann August Türpe (1810-1883) należał do najznamienitszych stolarzy saskich. W 1841 r. założył fabrykę meblową na ulicy Marienstrasse 24, którą prowadził w późniejszym czasie z synem Alwinem (1843-1918). Specjalizował się w wyrobach z użyciem intarsji, w połowie XIX w. kopiował zgromadzone w drezdeńskich pałacach zegary w meblowych obudowach słynnego paryskiego ebenisty Jean-Pierre’a Latza, zdobione inkrustacją okładzinową z użyciem szylkretu i mosiądzu. W 1867 w Dreźnie-Neustadt wybudował fabrykę mebli giętych, działającą jeszcze na początku XX w., która m.in. korzystała z wzorów koncernu Gebrüder Thonet (np. nr 18, 20, 56a). W 1867 r. na wystawie paryskiej pokazał rzeźbioną szafę, wykonaną z hebanu i gruszy, zaś w 1876 r. na wystawie przemysłowej w Monachium zegary zdobione markieterią bulowską.
Można sądzić, iż oferowany stół powstał we wczesnym okresie działalności Türpe’a, bowiem na sygnaturze w formie nalepki nie został wymieniony nadany mu tytuł nadwornego ebenisty (Hofkunsttischlers).
Literatura
Barbara Mundt, Historismus. Kunstgewerbe zwischen Biedermeier und Jugendstil, München 1981, s. 125-126
Christopher Payne, Stilmöbel Europas, Augsburg 1990, s. 328
Ernek-van der Goes C., 2016, “Fälschung als Empfehlung. Wie Johann August Türpe das Prädikat des Hofkunsttischlers erhielt”, Dresdner Kunstblätter, 60/3, s. 44-53.
Christiane Ernek-van der Goes, Clara von Engelhardt, Frank Dornacher and Silvia Oertel, Workshop-report of the research and conservation project “JeanPierre Latz” Les trois pendules aux biches dans la collection du Kunstgewerbemuseum de Dresde : compte rendu de la campagne d’étude et de restauration « Jean-Pierre Latz », Technè La science au service de l’histoire de l’art et de la préservation des biens culturels 49 | 2020 Le mobilier Boulle The three pendules aux biches in the collection of the Kunstgewerbemuseum Dresden.