Zdzisław Beksiński (1929-2005), Bez tytułu (Nóż)
Fotografia (fotokolaż) czarno-biała na papierze, 17,5 x 28,5 cm (w świetle passe partout) / 32,5 x 42,5 cm (rama)
Fotografia pochodzi z kolekcji Anny i Piotra Dmochowskich. Fotografia z oryginalnych negatywów, wykonana przez Piotra Dmochowskiego, poświadczone pieczątką kolekcjonera na odwrocie.
*
Zdzisław Beksiński - malarz, fotograf, rysownik i rzeźbiarz, urodzony w 1929 r. w Sanoku (Polska) i zmarły tragicznie w 2005 r. w Warszawie. W 1947 roku pod naciskiem ojca wstąpił na wydział architektury Politechniki Krakowskiej (wówczas część Akademii Górniczo-Hutniczej). W 1952 roku ukończył studia i rozpoczął pracę jako kierownik budowy w państwowej firmie budowlanej. Choć rysował od dzieciństwa, dopiero w 1953 roku poważnie zainteresował się fotografią, malarstwem i rzeźbą, prawdopodobnie po to, by uciec od pracy, której nie lubił.
Kariera artystyczna Beksińskiego rozpoczęła się od fotografii, dziedziny, w której szybko zyskał uznanie profesjonalistów i uczestniczył w wielu wystawach w kraju i za granicą. Już w tych wczesnych pracach łatwo dostrzec jego niechętny stosunek do rzeczywistości; stara się ją przekształcić zgodnie z własną wizją. To właśnie dzięki takiemu podejściu zafascynowała go fotografia, w której nie widział obiektywnej rzeczywistości, ale pociągał go jej aspekt „chemiczny”, sztuczny i „przetworzony”, odpowiadający jego „nienawiści do wszystkiego” co jest «naturą»”. Podobnie w rysunkach z tego okresu (lata 50. – początek lat 60.) Beksiński niekiedy posuwał ekspresjonistyczne deformacje tak daleko, że związek z rzeczywistością niemal zanikał, zbliżając jego prace do abstrakcji.
W 1960 roku Beksiński porzucił fotografię i skoncentrował się na rysunkach, obrazach, rzeźbach i reliefach, w których eksperymentował z formą, materiałami i procesami artystycznymi (jak kwasowanie, gotowanie, polerowanie itp.). Równolegle nadal rysował, tworząc początkowo średniej wielkości prace wykonane długopisem lub pisakiem. Następnie, na początku lat 70., zaczął zmierzać w kierunku większych rozmiarów, tworzonych za pomocą czarnej kredy. Prace te są bardzo zbliżone stylistycznie i tematycznie do obrazów Beksińskiego. Obrazy olejne pojawiły się późno w karierze artysty – po raz pierwszy zaprezentował je publiczności dopiero w 1970 roku – ale szybko odniósł w tej dziedzinie wielki sukces. Obrazy te zazwyczaj przedstawiają fantastyczny świat: dziwne i opuszczone pejzaże oraz tajemnicze stworzenia, zmumifikowane lub przypominające szkielety. Jednocześnie Beksiński rysuje i maluje z niezwykłą precyzją i dbałością o szczegóły. Dlatego jego prace są dowodem zarówno fantastycznej, ale niepokojącej wyobraźni, jak i imponującego opanowania tej trudnej techniki malarstwa olejnego. Ponadto, znany ze swego perfekcjonizmu Beksiński niekeidy spędzał kilka dni na pracy nad płótnem, by porzucić prawie ukończone dzieło i rozpocząć nową wersję.
Pierwszą ważną wystawę prac Bekińskiego zorganizowano w 1964 roku w Warszawie. Zaprezentowano na niej przede wszystkim jego rysunki, które zostały przyjęte przez publiczności i krytyków z mieszanymi uczuciami. W kolejnych latach Beksiński uczestniczył w różnych wydarzeniach indywidualnych i zbiorowych, ale dopiero jego wystawa w warszawskiej galerii „Współczesna” w 1972 roku pozwoliła szerokiej publiczności odkryć i pokochać jego sztukę.
W latach 80. artysta zdobył międzynarodową renomę – głównie we Francji, Niemczech, Belgii i Japonii – głównie dzięki staraniom Piotra Dmochowskiego, który zorganizował kilka wystaw artysty, opublikował o nim książki i liczne artykuły; sfinansował i wyprodukował film „Tribute to Beksiński”. W 1989 r. założył także galerię-muzeum Beksińskiego w Paryżu, gdzie prezentował prace artysty aż do zamknięcia galerii w 1995 roku.
W 1999 roku Muzeum Historyczne w Sanoku, które posiada największą kolekcję dzieł Beksińskiego, zorganizowało dużą wystawę monograficzną, potwierdzającą jego pozycję jako znanego artysty. Paradoksalnie Zdzisław Beksiński był osobą niezwykle zamkniętą w sobie: już w 1977 r. opuścił rodzinne miasto, w którym stał się celebrytą, i zamieszkał w Warszawie, prawdopodobnie licząc na zniknięcie w anonimowości stolicy. Co więcej, nigdy nie wyjeżdżał za granicę – odmówił nawet przyjęcia stypendium z Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku – ani nie brał udziału w wernisażach swoich wystaw.
Przeżył wiele osobistych tragedii: w 1998 roku zmarła jego ukochana żona, a rok później syn popełnił samobójstwo. 21 lutego 2005 artysta został brutalnie zamordowany w swoim mieszkaniu w Warszawie.
