akwarela, tektura,
44 × 94 cm w świetle ramy
sygn., dat. i opisany l. d.: JFałat |Bystra 1910
na odwrocie nalepka Salonu Dzieł Sztuki Kazimierza Wojciechowskiego z
opisem obrazu
Charakterystycznym motywem w twórczości
Juliana Fałata było przedstawienie górskiej rzeki biegnącej pośród
zaśnieżonych połaci pól, której nurt przełamany był licznymi zakolami. Temat
realizowany był zarówno w technice olejnej, jak i w akwareli, ujęty przeważnie
w panoramicznie zakomponowanym kadrze, o wyraźnie zarysowanym horyzoncie,
dzielącym plan na dwie części. Niekiedy, dla urozmaicenia kompozycji – jak w
przypadku oferowanej na aukcji akwareli - artysta wzbogacał warstwę malarską
dzieła o sylwety ptaków w locie, lub ślady zwierząt na śnieżnym puchu. Co
więcej: „Fałat mistrzowsko syntetyzuje krajobraz, upraszcza jego formy.
Zbliża i wyolbrzymia śnieg lub potok – sytuując go na pierwszym planie, a
pomija nieistotne szczegóły. W przesyconych światłem słonecznym zimowych
krajobrazach z niezwykłą umiejętnością odtwarza materialność śniegu” – jego
świeżą puszystość lub ciężar w czasie odwilży. (A. Krol, Julian Fałat,
Stalowa Wola 2010, s. 75 [kat. wyst.]). Najwcześniejsza znana praca
przedstawiająca zakole rzeki według wyżej opisanego kanonu ikonograficznego,
datowana jest na 1901 r., zaś miejscem, w którym upatruje się wyodrębnienie
tego motywu jako osobnego gatunku malarskiego, później rozwijanego i
udoskonalanego w kompozycjach z Bystrej, jest Osiek. Tak zwane fałatowskie
śniegi, w tym kompozycje z wijącą się zakolami rzeką, cieszyły się dużą
popularnością i uznaniem. Zwłaszcza z Wiednia i Londynu napływały wielce
pochlebne oceny. „Ludwig Hevesi w recenzji z wystawy Towarzystwa Artystów
Polskich „Sztuka”, zaprezentowanej w Wiedniu, wiele miejsca poświęcał
omówieniu twórczości Juliana Fałata. Krytyka zachwycił m. in. rozmach i
perfekcjonizm artysty w budowaniu warstwy przedstawieniowej zimowych
kompozycji i postawił je ponad dokonaniami malarzy norweskich, uchodzących
dotychczas za mistrzów tego gatunku. (T. Dudek Bujarek, Julian Fałat –
życiorys pędzlem zapisany”, Bielsko-Biała 2017, s. 161). Dzieła
przedstawiające zakola rzek, obok prac dokumentujących sceny z polowań
urządzanych w Nieświeżu, stanowią wizytówkę artysty i element
reprezentacyjno-rozpoznawczy w dorobku Fałata.
