Olej, płótno; 82 x 45 cm
rama snycerska
Scena przedstawiająca Świętą Rodzinę wracającą z wygnania w Egipcie. Na pierwszym planie znajduje się Maria z kiścią winogron na kolanach, którą całuje mały Jezus. Za nimi wpatrzony w dal i dość młody św. Józef, a w nad nimi w gałęziach drzew 3 putta - jedno trzyma kosz z jabłkami, jedno sięga po owoc, a trzecie trzyma jabłko w ręku. Obraz wzorowany jest na zaginionym dziele Michaela Leopolda Willmanna z ok. 1682 (169 x 104 cm., format stojącego prostokąta do 1945 r. w Śląskim Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu, nr. Inw. SM 297, sygnowany monogramem MW i datą 1682 na kamieniu w l.d. rogu; który w katalogu strat wojennych figuruje pod nr. Karty 11742). Różni się jednak od niego niektórymi elementami (poza formatem i wymiarami oraz odmienną od willmannowskiej techniką malarską). Przede wszystkim brak w nim wyraźnie zaznaczonego głazu, na którym oparty jest kij. Płaszcz Marii został zredukowany. Odmienna jest także roślinność otaczająca scenę, choć drzewo na którym stoją putta nadal stanowi tło sceny. Józef jest o wiele młodszy niż na zaginionym obrazie Willmanna (chociaż na innych, wcześniejszych, wersjach Trójcy Stworzonej autorstwa Willmanna Józef też nie jest starcem) i nie patrzy w koronę drzewa na putta - tylko gdzieś w dal. Głowy Marii i Jezusa są pod minimalnie innym kątem (i obie postacie zdają się mieć bardziej pulchne wargi). Grupa 3 putt jest luźniej rozmieszczona (np. jabłko, po które sięga putto też zostało odsunięte), a ich twarze (poza puttem z jabłkiem) są bardzo szkicowo potraktowane.
Historia ikonografii.
Sceny przedstawiające Pocałunek Marii, Pocałunek Józefa lub Pocałunek Marii z mistycznymi zaślubinami św. Józefa z Bogiem (wszystkie będące przedstawieniami tzw. Trójcy Stworzonej lub Ziemskiej) były motywami ikonograficznymi, wykonywanymi na potrzeby kontrreformacyjnego bractwa św. Józefa, założonego w opactwie cystersów w Krzeszowie (ośrodku kultu św. Józefa, gdzie znajduje się też kościół bracki pod jego wezwaniem) w 1669 r. i działającego prężnie na terenie Śląska (do 1810 r.) oraz Czech, Moraw, Austrii. Bawarii i in. państw niemieckojęzycznych. Bractwo było czynne także w innych śląskich klasztorach cysterskich - Jemielnicy, Trzebnicy, Henrykowie oraz Kamieńcu Ząbkowickim. Autorem ich teologicznej podstawy (pocałunek w usta jako mistyczne zjednoczenie duszy ludzkiej z Bogiem - z Kazań założyciela cystersów Bernarda z Clairvaux) był opat krzeszowskiego klasztoru - Bernhard Rosa, którą zawarł w modlitewniku bractwa z 1678 r.
Powstawały zarówno obrazy wielkoformatowe do wnętrz kościelnych, jak i mniejsze - do prywatnej dewocji członków bractwa, gdyż do ich obowiązków (po raz pierwszy opublikowanych w modlitewniku z 1669 r.) należało posiadanie w celach modlitewnych wizerunku św. Józefa (samodzielnego bądź z Marią i Jezusem). A w szczycie swojej popularności krzeszowskie bractwo liczyło 100 000 członków. Willmann malował na dość dużą skale niewielkie przedstawienia dewocyjne dla członków bractwa św. Józefa. Najtańsze kosztowały 20-22 dukaty, zaś większe, bardziej dopracowane, czy z rozbudowanymi elementami bardziej luksusowe - były droższe (80-100 talarów). Jeden z obrazów z Trójcą Stworzoną krzeszowski opat Rosa dał w prezencie cesarzowi Leopoldowi I w 1672 r. W Europie Środkowej zachowało się około 60 powtórzeń Pocałunków Marii i Pocałunków Józefa.
Pierwszymi chronologicznie mistycznymi przedstawieniami Trójcy Stworzonej były „Pocałunek Marii ze sceną mistycznych zaślubin św. Józefa z Bogiem Ojcem”, związany z misterium zaślubin „duszy” z Trójcą Stworzoną oraz „Pocałunek Józefa”. Willmann zaprojektował grafiki z tymi scenami (ok. 1678), które następnie wykonał Johann Tscherning. „Pocałunki Marii z mistycznymi zaślubinami św. Józefa” powstawały także w wersjach olejnych - malowane przez Willmanna i jego warsztat (Jemielnica ok. 1700, zaginiony z Muzeum Górnośląskiego w Gliwicach, zaginiony z kościoła pocysterskiego w Kamieńcu Ząbkowickim ok. 1705, czy z Narodowego Muzeum Niemieckiego w Norymberdze, ok. 1682) oraz w licznych obrazach innych malarzy wzorowanych głównie na w/w. grafice. Poza Śląskiem wizerunki takie znalazły się także w Czechach, Wielkopolsce czy na Pomorzu. „Pocałunki Józefa” znane są również w 3 egzemplarzach autorskich (Luboradz, oraz w Muzea Narodowe w Warszawie i Wrocławiu), oraz licznych kopiach na Śląsku czy w Czechach. Tu z kolei ikonografia odwoływała się także do apokryficznego epizodu z Ewangelii wg. Pseudo-Mateusza o pobytu św. Rodziny w mieście Sotinen (prawd. Syene/Assuan lub Tanais) w Egipcie, gdzie przy zjawieniu się w świątyni Marii i Jezusa wszystkie posągi bóstw egipskich upadły na ziemię i roztrzaskały się.
Co do trzeciego typu ikonograficznego Trójcy Stworzonej (Ziemskiej) - czyli Pocałunku Marii, do którego należy prezentowany na aukcji obraz - nie zachowała się (jak w przypadku powyższych 2 pozostałych przedstawień) grafika. Jednak ilość zachowanych kopii i powtórzeń autorskich i naśladownictw świadczy o jej istnieniu. Najwcześniejszym znanym (autorskim) wizerunkiem jest zaginiony obraz z Muzeum Śląskiego we Wrocławiu, datowany na 1682 r. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywany jest rysunek tej samej sceny, przypisywany Willmannowi (poprzednio z tegoż muzeum we Wrocławiu) - istnieją rozbieżności, czy jest to autorski szkic przygotowawczy, czy rysunek przedstawiający gotowy obraz.
Uważa się, że Willman otrzymał za Pocałunek Marii honorarium od krzeszowskiego opata 3 września 1682 r. Do Wrocławia obraz trafił w 1811 r. po sekularyzacji klasztoru przez władze pruskie. Obraz z muzeum we Wrocławiu Kloss uważał prawdopodobnie za identyczny z wzmiankowanym u G. Büschinga obrazem w bibliotece klasztornej w Krzeszowie. E. Kloss twierdził, że Büsching wymienia 8 znanych kopii obrazu z 1682 r. Według Klossa najlepszą wersją „Pocałunku Marii” był a) obraz z kościoła parafialnego (dawniej Franciszkanów) św. Marcina w Jaworze (187x94), którą uważał za późne powtórzenie warsztatowe (przypuszczał, że jest ona identyczna z obrazem znajdującym się we Wrocławiu u prałata Blaeschke). Ponieważ na jednym z obrazów nadal znajdujących się w Jaworze odkryto podczas prac konserwatorskich w 2010 sygnaturę Willmanna i datę 1688, więc zapewne ten zaginiony obecnie wariant też był pracą autorską z udziałem warsztatu. Kloss wymieniał także b) powtórzenie z zamku księcia-biskupa Jansky Vrch w Javorniku, które było wg. niego słabą kopią z początku XIX w. oraz wcześniejsze repliki znajdujące się w XX wieku u c) Erny Loewe w Berlinie-Lichterfelde oraz d) w Jeleninie, okręg Szprotawa (ob. gmina Żagań).
