Teodor Axentowicz, ŚWIĘTO JORDANU. PROCESJA JORDANU, ok. 1910

64,0 x 87,0cm - akwarela, gwasz, kredka, karton na tekturze sygn. śr.d.: TAxentowicz

Na odwrocie l.g. nalepka (druk, maszynopis, pieczęć): Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie | R. 1939 | Nr 238 | Autor WYSTAWA POŚMIERTNA T. AXENTOWICZA | Adres... | Dzieło Procesja | Wykonanie akwarela | cena ...

 

Obraz wystawiany:

– Katalog wystawy pośmiertnej Teodora Axentowicza, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 1938, poz. kat. 238.

 

Teodor Axentowicz był jednym z pierwszych polskich artystów malujących, tak później popularne, obrazy z życia Hucułów. Pierwsza kompozycja Pogrzeb na Rusi (1882) powstała jeszcze podczas pobytu artysty w Monachium, kolejne: Kołomyjka (1895) i Święto Jordanu (1893) – w Paryżu. Obrazy te zafascynowały zachodnioeuropejską publiczność swoją egzotyką. Przeciwstawiły się bowiem modnym wówczas treściom orientalnym, ukazując barwną huculszczyznę w zestawieniu z surowym, zimowym pejzażem.

 

Święto Jordanu jest zatem jedną z najwcześniejszych „huculskich“ kompozycji Axentowicza. Motyw przedstawiony pierwotnie w dużych obrazach olejnych (lata 1893, 1895: zbiory MNP i MNW), ze względu na swą popularność artysta powtarzał później w różnych wariantach, malowanych olejno, akwarelą bądź pastelami. Prezentowana tu praca, wyróżniająca się swobodą i świeżością ujęcia oraz świetną charakterystyką postaci, jest zapewne jednym z wcześniejszych powtórzeń tego tematu w technice akwareli. Bliską analogię dla oferowanego dzieła stanowi Święto Jordanu ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie; kompozycje o tym samym formacie, obie znakomicie malowane, różnią jedynie niewielkie szczegóły.

 

Święto Jordanu to uroczysta ceremonia święcenia wody, odprawiana w kościele prawosławnym i greko-katolickim w Dzień Objawienie Pańskiego – Epifanii (Trzech Króli). Przez pamięć chrztu Chrystusa jest zwana „Jordanem“. Święto to stanowi jedno z 12 głównych świąt prawosławnego roku liturgicznego. Jest obchodzone 19 stycznia według kalendarza gregoriańskiego (tj. 6 stycznia według kalendarza juliańskiego). Tego dnia, podczas uroczystej ceremonii, duchowny zanurza krzyż w rzece lub strumieniu, po czym tak uświęconą wodą skrapla wiernych, którzy następnie nabierają w dzbany poświęconą w przerębli wodę i zanoszą ją do domów.

Teodor Axentowicz (Braszów w Siedmiogrodzie 1859 - Kraków 1938) – malarz, pastelista, litograf – był jednym z najbardziej znanych i cenionych malarzy polskich. Kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium pod kierunkiem Gabriela Hackla, Aleksandra Wagnera, Gyuli Benczúra. Studia uzupełniał w Paryżu, gdzie następnie przebywał przez lat kilkanaście. Brał udział w paryskich Salonach; w 1890 otrzymał członkostwo Société Nationale des Beaux-Arts. W tym czasie wielokrotnie wyjeżdżał również do Londynu. W 1895 powrócił do kraju i zamieszkał na stałe w Krakowie, powołany na profesora tamtejszej Szkoły Sztuk Pięknych (od 1900 Akademii). W uczelni tej nauczał nieprzerwanie do 1934, dwukrotnie pełniąc funkcję rektora (lata 1910-11 oraz 1927-28). Był jednym z członków-założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, członkiem wiedeńskiej „Secesji” i współpracownikiem jej pisma „Ver Sacrum”. Powodzenie przyniosły mu zwłaszcza idealizowane wizerunki wytwornych dam oraz wdzięczne portrety dziecięce. Malował też obrazy o tematyce rodzajowej; był jednym z pierwszych malarzy Huculszczyzny i Hucułów. Tworzył obrazy historyczne i kompozycje symboliczne związane z upływem czasu, przemijaniem, starością. We wczesnym, monachijskim okresie były to obrazy utrzymane w duchu akademickiego realizmu; na późniejszą twórczość artysty wywarło wpływ angielskie malarstwo XVIII w. oraz dzieła malarzy współczesnych - Boldoniego, Whistlera, Sargenta. Jego obrazy cechuje dekoracyjność, elegancja, świeżość subtelnej gamy kolorów i delikatna secesyjna stylizacja. Początkowo malował olejno i akwarelą, a po 1890 przede wszystkim mistrzowsko opanowaną techniką pastelu. Zajmował się ilustratorstwem i litografią, projektował plakaty wystaw „Sztuki”.