JAROCIN. Zestaw 4 rękopiśmiennych dokumentów dotyczących sporu, jaki wiedli mieszczanie jarocińscy z właścicielami miasta, Radolińskimi o obciążenia feudalne; wszystkie w st. bdb., na niektórych ślady wilgoci i podniszczone krawędzie, wymiary arkuszy: ok. 215x345 mm: 1) projekt nowych obciążeń miasta Jarocina, oprac. przez J. Grabowskiego, występującego w imieniu małoletnich Radolińskich, 25 II 1828; rękopis czterokartkowy, dwustronnie zapisany; 2) odpis pisma nadprezydenta prowincji poznańskiej Johanna Friedricha Theodora von Baumanna (urzędował w latach 1825-1830) do landrata pleszewskiego Rankowitza o sposobie realizacji obowiązków miasta; mowa m.in. o tym że w sprawie planowanych zmian powinni stosowne oświadczenie wystosować starsi cechów oraz kierownictwo gmin żydowskich w Jarocinie (postulat skonsultowania przedstawicieli społeczności żydowskiej świadczył o jej znaczeniu w mieście), 11 IV 1828; rękopis dwustronny; 3-4) 2 dokumenty w jęz. niemieckim – oryginał i opis, 29 IV 1828; opisują stanowisko starszych cechów oraz starszych gminy żydowskiej do projektu Grabowskiego, sporządzone na życzenie nadprezydenta Baumanna; 2 rękopisy jednokartkowe, dwustronnie zapisane, filigran;
Aby zrozumieć ten spór trzeba uwzględnić kontekst prawny. Jarocin miał wówczas status miasta prywatnego i należał do rodziny Radolińskich (Władysław, Gabryela, Petronela), którzy po śmierci Ignacego Radolińskiego 12 IX 1825 r. znajdowali się pod opieką dyrektora ziemstwa kredytowego, Józefa Grabowskiego. Fakt zajęcia się sprawą zmian w mieście prywatnym przez pruskich urzędników świadczył o zainteresowaniu państwa pruskiego wszelkimi zmianami w tym mieście już w 1828 r., czyli jeszcze przed podpisaniem przez króla pruskiego 17 III 1831 r. Zrewidowanego porządku miejskiego, który zacierał odrębność miast prywatnych. Dla prawnych uwarunkowań sporu pewne znaczenie miało istnienie: a) rozporządzenia króla Fryderyka Wilhelma III z 1796 r. o prawach rzemieślników, m.in. browarników w miastach prywatnych w Prusach Południowych; b) ugody pomiędzy Radolińskimi a miastem Jarocinem, zawartej w 1821 r., dotyczącej obciążeń i majętności rzemieślników, piekarzy, producentów likieru i piwa; c) rozstrzygnięć z 1740 r. odnośnie obowiązków młynarzy oraz innych rzemieślników Jarocina; d) dokumentu dotyczącego oczynszowania piekarzy i właścicieli szynków w Jarocinie.
