Włodzimierz Tetmajer, PRZED TETMAJERÓWKĄ

115,5 x 81,0cm - olej, płótno dublowane sygn. p.d.: W.T.

Na poprzecznej listwie krosien malarskich kartka (pieczęć, atrament): Obraz Włodzimierza Tetmajera | sprzedany w dniu 19/10 1935 przez | Michała Dylskiego | MICHAŁ DYLSKI | Zaprz. rzeczozn. Sądowy | Lwów, Wałowa 21 Tel. 30-54 | Dylski

Na odwrocie, p.d. czarnym olejem: OBRAZ KONSERWOWAŁ | ART. MALARZ CZAJKOWSKI | LEONARD W 1972 R.

 
Niech się święci mój cichy, pod drewnianym gankiem


Mój wiejski dworek biały, w gaju starych drzew! (...)

Zbudowałem go dzieciom - w takim sam wzrastałem,

W takim nas kołysała starych ojców pieśń (...)

W tym domu nas uczono niezachwianej wiary,

że Polskę odbuduje kiedyś polski Lud!

Że dla niej trzeba z życia i mienia ofiary,

że tylko krwawą pracą wywołamy cud! (...)

 

Więc pragę by dom nowy uczył moje dzieci

Kochać zmarłą Ojczyznę i czcić ją jak Boga!

A wierzyć, że się nowa nam gwiazda zaświeci!

I przez wieś do Polski niepodległej droga!

 

W. Tetmajer, Na dom bronowski, cyt. za: Włodzimierz Tetmajer. Siła barw i temperamentu. Katalog wystawy, M. Marek, P. Hapanowicz, Muzeum Krakowa, Kraków 2023

 

Ręczę (...) że wesele chłopskie z całym swoim lokalnym kolorytem, z tym jedynym zacięciem, z całą swoją barwnością niezmiernie charakterystyczną, było zawsze dla Tetmajera czymś takim, jak dla mnie jest epopea napoleońska. Ja się ożenić nie mogłem z córką którego z marszałków czy bohaterów pierwszego konsula, bo gdyby żyła, to by miała lat siedemdziesiąt, ale on mógł się ożenić z dziewczyną wychodzącą ze świata jego ideałów - pisał Wincenty Łoś, przytaczając słowa Wojciecha Kossaka o ślubie Włodzimierza Tetmajera z Anną Mikołajczykówną, córką włościanina z Bronowic (cyt. za: J. A. Nowobilski, Włodzimierz Tetmajer, Wydawnictwo „Czuwajmy“, Kraków 1998, s. 23-24).

 

Ślub, który odbył się w roku 1890, wywołał w Krakowie wielki skandal. Z czasem - pisał Tadeusz Boy-Żeleński - oswojono się z tym małżeństwem i z kolei wytworzyła się mania przykrzejsza dla Tetmajera: ulubionym spacerem dla krakowian, mniej lub więcej znajomych, było odwiedzać go w Bronowicach (cyt. za: J. A. Nowobilski, dz. cyt., s. 23). Miejscem, gdzie słynąca z serdeczności i gościnności Anna podejmowała krakowskich gości była Tetmajerówka. Był to zakupiony w 1902 r. przez artystę pofranciszkański folwark: dwór z zabudowaniami gospodarczymi, który Tetmajer wyremontował i wybudował tam także murowaną pracownię. Tetmajerówka, którą niejednokrotnie malował, miała dla niego szczególne znaczenie. Było to nie tylko rodzinne gniazdo, gdzie mieszkał wraz z żoną i ośmiorgiem dzieci, dom otwarty, ale i motyw, który w jego twórczości posiada swoistą symbolikę. Jest to miejsce, gdzie spotykają się mieszkańcy dwóch światów - szlacheckiego i polskiej wsi, którzy w przyszłości razem odzyskają wolność.

Włodzimierz Przerwa-Tetmajer (Harklowa koło Ludźmierza na Podhalu 1862 - Kraków 1923), przyrodni brat poety Kazimierza, naukę malarstwa rozpoczął wcześnie; już od 1875 uczęszczał na zajęcia do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie następnie (z przerwami) kształcił się do 1895 - początkowo u Franciszka Cynka, Leopolda Loefflera i Władysława Łuszczkiewicza, a po 1889 u Jana Matejki. Równolegle studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1882 uczył się jeszcze w Akademii Wiedeńskiej, a w latach 1886-89 w Akademii Monachijskiej u Aleksandra Wagnera. Studia uzupełniał w paryskiej Académie Colarossi. Stypendium cesarskie umożliwiło mu wyjazd do Rzymu. Po powrocie mieszkał w Krakowie. W 1890 ożenił się z Anną Mikołajczykówną, córką gospodarza z podkrakowskiej wsi Bronowice, gdzie sam często przebywał, a w 1895 zamieszkał na stałe. W 1901 założył i następnie przez kilka lat prowadził szkołę malarstwa dla kobiet. Od 1899 był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”; w 1901 jednym z założycieli Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana”; w 1908 współzałożycielem grupy „Zero”. Był wybitnym przedstawicielem nurtu „ludowości”, malarzem obyczajów, pracy i krajobrazu podkrakowskiej wsi. We wcześniejszym okresie tworzył w duchu akademickiego, monachijskiego realizmu. Później wykształcił własny, oryginalny styl - kompozycja jego obrazów była swobodna, malował szerokimi pociągnięciami pędzla, używał jasnych, żywych barw. W latach 1892-1894 współpracował z Wojciechem Kossakiem i Janem Styką przy Panoramie Racławickiej. Projektował witraże, zajmował się ilustratorstwem i malarstwem ściennym, m.in. w 1902 wykonał polichromię kaplicy królowej Zofii w Katedrze na Wawelu. Artysta był pierwowzorem postaci Gospodarza w dramacie S. Wyspiańskiego Wesele.